Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΠΑΜΠΟΥΣΚΑ (Ματριόσκα)

Tις θυμόμαστε από παιδιά, τις γλυκές, ξύλινες, φουσκωτές κουκλίτσες με τα παραδοσιακά ρωσικά φορέματα, που θύμιζαν μανούλες ή γιαγιάδες και καθεμιά έκρυβε μέσα της έξι-εφτά άλλα κουκλάκια, το καθένα σε δύο κομμάτια, για να βγει από το εσωτερικό του το επόμενο μέχρι να φτάσουμε στην τελευταία φιγούρα, που είναι συμπαγής και ονομάζεται «σπόρος».

Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες που συνέλεξα συμβολίζουν πιθανόν δύο έννοιες. Η μία είναι η γονιμότητα (η πρώτη και μεγαλύτερη είναι η πρόγονος και ακολουθούν οι απόγονοί της).

Η άλλη συμβολίζει την εξέλιξη του ανθρώπου, από τη γέννηση μέχρι τα γηρατειά.

Οι μπάμπουσκες ή ματριόσκες, όπως τις λένε οι Ρώσοι, αποτελούσαν ανέκαθεν το πιο αγαπημένο αναμνηστικό όσων πέρασαν έστω και μία φορά από τους πάγκους της οδού Αρμπάτ στη Μόσχα ή και των ανά τον κόσμο τουριστών που τις έβρισκαν στα διάφορα παζάρια ή, ακόμη καλύτερα, έπεφταν στα χέρια τους ως δώρο από κάποιον συγγενή που πήγαινε παλιότερα μια βόλτα μέχρι το...σιδηρούν παραπέτασμα.

Το όνομα της κούκλας είναι Matryoshka (Матрёшка, προφέρεται ματριόσκα), και προέρχεται από το γυναικείο όνομα Matryona το οποίο είναι συνηθισμένο όνομα χωριατοπούλας. Πολλές φορές όμως θα συναντήσουμε (λανθασμένα) το όνομα Μπάμπουσκα για τις συγκεκριμένες κούκλες .

Για να γίνει μια αυθεντική ματριόσκα απαιτούνται καλής ποιότητας ξύλο, ανθεκτικό και ελαφρύ, και φυσικά ένας καλός τεχνίτης. Ο Βασίλι Ζβεζντότσκιν ζούσε στη Μόσχα στα τέλη του 18ου αιώνα και εργαζόταν σε εκδόσεις για παιδιά, όταν το 1898 είχε την ιδέα να φτιάξει μια κουκλίτσα άδεια στο εσωτερικό της, που θα έκρυβε εκεί άλλες κουκλίτσες μικρότερες, κούφιες κι αυτές, για να μπορούν να φιλοξενούν άλλες ακόμη πιο μικρές κ.ο.κ. 

Το πρώτο αυθεντικό μοντέλο ματριόσκας ζωγράφισε ένας διάσημος εικονογράφος παιδικών βιβλίων, ο Σεργκέι Μαλιούτιν. Την απεικόνισε χοντρούλα και γελαστή, με την παραδοσιακή ρωσική φορεσιά, μια ιδανική μανούλα, που συνολικά αποτελούνταν από οχτώ κομμάτια. Δύο χρόνια αργότερα, η πρώτη ματριόσκα εκτίθετο στη διεθνή Expo του Παρισιού. Κάπως έτσι γεννήθηκε η μυθική ματριόσκα, σύμβολο της τσαρικής Ρωσίας και όχι μόνο, γιατί φυσικά η ιστορία προχωράει... Σήμερα στους πάγκους του ιστορικού μοσχοβίτικου πεζόδρομου μπορείς να δεις και ματριόσκες με τον Οσάμα μπιν Λάντεν και τον Λένον, τον Ελβις και τον Πούτιν, τον Μπους, τον Σουμάχερ και τον Χάρι Πότερ, και πολύ τελευταία τον Ομπάμα, τη μια δίπλα στην άλλη.

Κι όμως, οι κινεζικές απομιμήσεις εκτόπισαν τις αυθεντικές ματριόσκες από την αγορά, που διέρχεται τώρα σοβαρότατη κρίση κι έχει άμεση ανάγκη από σωτήριες επεμβάσεις. 

Οι πωλήσεις των αυθεντικών έπεσαν κατά 90 τοις εκατό και οι περίπου 30 χιλιάδες καλλιτέχνες, που στην πραγματικότητα είναι πολύ περισσότεροι αφού ολόκληρες οικογένειες απασχολούνται στον τομέα, βρέθηκαν σε απόγνωση. Η φίρμα Aofis, το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής στο Σεργκιέβ Ποσάντ, την πόλη της ματριόσκας, ζήτησε τη λήψη άμεσων μέτρων αφού, όπως δήλωσε ο διευθυντής της, Αλεξάντρ Κουρενόι, «κινδυνεύουμε να κλείσουμε για πάντα και να αφήσουμε την αγορά στα χέρια των Κινέζων». 

Η ρωσική κυβέρνηση κινητοποιήθηκε, μια και ετέθη θέμα εθνικού πρεστίζ, και τα πράγματα βαίνουν ήδη προς το καλύτερο. 

Εκτός όμως από τους Κινέζους, οι αυθεντικές ματριόσκες απειλούνται  και από μένα γιατί τόλμησα να τις κατασκευάσω από χαρτοπολτό και φοβάμαι μήπως φτάσει και σε μένα κάνα ρώσικο....εξώδικο.

Τις σχετικές πληροφορίες τις άντλησα από Enet της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ.

Πολλά φιλιά.... (υπό τους ήχους της μπαλαλάϊκας)